2021-02-01 | Wawa_IRMiR
Magdalena Baborska‐Narożny, Ewelina Stefanowicz, Krzysztof Piechurski, Natalia Fidorów‐Kaprawy, Marta Laska, Martyna Mokrzecka, Małgorzata Małyszko, Agnieszka Chmielewska, Marta Smektała, Marek Troszyński, Lucyna Maury, Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, 202, Dostępne na stronie: www.divercity4.pl
Powszechnie wiadomo, że ogrzewanie za pomocą paliwa stałego jest najtańsze. Jak to więc możliwe, że spośród 15 przebadanych lokali w kamienicach koszt ogrzewania 1 m2 mieszkania z piecem kaflowym na paliwo stałe okazał się ponad dwukrotnie wyższy niż ten dla lokali z ciepłem sieciowym?
Rzeczywistość ogrzewania kamienic zdecydowanie odbiega od typowych założeń. By ją zmienić, trzeba ją najpierw zrozumieć. Obserwacja, rozpoznanie i zrozumienie problemów, z którymi borykają się mieszkańcy kamienic, były kluczowe dla badań. Ich rezultat, czyli wnioski i rekomendacje gotowe do wykorzystania przy tworzeniu strategii zmiany znajdują się w niniejszej publikacji. Zmiana, o której mowa, polega na odejściu od wykorzystania paliw stałych do ogrzewania mieszkań w przedwojennych kamienicach. Czemu taka zmiana jest potrzebna? Większość miast i miasteczek w Polsce stoi przed wyzwaniem pilnej, a przy tym trwałej poprawy jakości powietrza. Zgodnie z wytycznymi Dyrektywy Unijnej z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy, od ponad dekady prowadzone są w naszym kraju systematyczne pomiary stężenia zanieczyszczeń, a opinia publiczna ma swobodny dostęp do ich wyników. Pomiary te jasno wskazują na główne źródło emisji odpowiedzialnych za bardzo złą jakość powietrza w polskich miastach: jest nim ogrzewanie mieszkań poprzez spalanie paliw stałych w indywidualnych piecach lub kotłach. We Wrocławiu głównym źródłem emisji jest ogrzewanie kamienic. Problem nie jest nowy. Nowa jest świadomość jego powagi. Nauczono się mierzyć wpływ zanieczyszczeń na zachorowalność i długość życia ludzi. Raport Europejskiej Agencji Środowiska wylicza, że w Polsce ekspozycja na pył zawieszony PM2,5 jest wiązana z przeszło 40 tysiącami przedwczesnych zgonów rocznie.
Poprawa jakości powietrza jest długofalowym i złożonym wyzwaniem. By mu podołać, trzeba właściwie zdefiniować osiągalne wskaźniki sukcesu dla poszczególnych źródeł emisji i wiążące terminy ich osiągnięcia oraz zdobyć poparcie grup najmocniej dotkniętych zmianą. Ten ostatni wymóg jest szczególnie ważny w przypadku odgórnego dążenia do zmian dotyczących lokali własnościowych. By takie poparcie zdobyć, trzeba rozumieć rzeczywiste problemy, z jakimi mierzą się mieszkańcy, ale też umieć przedstawić wiarygodne efekty proponowanych zmian w kluczowych z perspektywy mieszkańców dziedzinach. Jak pokazują badania, fundamentalne znaczenie dla lokatorów mają koszty, przede wszystkim ogrzewania i ciepłej wody, oraz komfort termiczny. Dążąc do obniżenia emisji, nie można pomijać tych trzech podstawowych problemów. Kluczem do ich rozwiązania jest z kolei podjęcie kwestii zapotrzebowania na energię, specyficznego dla lokali w kamienicach.
Publikacja Węglem i nie węglem. Ogrzewanie kamienic: perspektywa mieszkańców i scenariusze zmian. Rzeczywiste koszty, zużycie energii i warunki korzystania z różnych systemów ogrzewania w przystępny sposób podejmuje wyżej wymienione kluczowe wątki. Uzupełnia lukę w wiedzy na temat tego, jak różne scenariusze działań wpływają na zmianę: w zakresie emisji, zapotrzebowania na energię, komfortu termicznego, kosztów i dostępności ciepłej wody. Przy tym zmianę pokazujemy w kontekście często przeczącej stereotypom, rzeczywistej sytuacji 15 wybranych lokali.
Wykonane badania wskazują, że odejście od paliw stałych jest warunkiem nie tylko poprawy jakości powietrza w miastach, ale również zachowania atrakcyjności kamienic dla przyszłych pokoleń. Ogrzewanie za pomocą pieców kaflowych wiąże się z największym natężeniem problemów dla samych mieszkańców, a także ich sąsiadów z piętra, budynku, kwartału i miasta. Kamienice mogą być niemal równie ciepłe, jak współczesne budynki. Zostały zdiagnozowane także problemy lokali, w których mieszkańcy zdecydowali się na rezygnację z węgla na rzecz najprostszych do wdrożenia alternatyw, tj. ogrzewania elektrycznego, poprzez wkład do pieca kaflowego, grzejniki olejowe czy farelki. Borykają się oni albo z bardzo wysokimi rachunkami, albo utrzymują ekstremalnie niskie temperatury w swoich mieszkaniach. W publikacji pokazane jest, jak takie strategie zwiększają koszt ogrzewania dla ich sąsiadów. Pod względem ogrzewania mieszkania w kamienicach nie są samotnymi wyspami. Strategie odchodzenia od paliw stałych powinny to uwzględniać
Ponieważ tworzenie strategii zmian w zakresie ogrzewania mieszkań, a następnie jej wdrażanie, wymagają współdziałania różnych środowisk, została zbadana opinia wśród przedstawicieli instytucji zaangażowanych w ten proces oraz wśród mieszkańców kamienic. Celem wywiadów było rozpoznanie i usystematyzowanie podstawowych barier utrudniających przeprowadzenie zmian.
Książka ta ma wspomóc wiele osób i instytucji, których zaangażowanie jest warunkiem obniżenia emisji związanych z ogrzewaniem kamienic. Dla pracowników jednostek samorządu terytorialnego proponowane jest narzędzie prowadzące przez kolejne obszary decyzyjne tego procesu.
Publikacja jest efektem rocznej pracy naukowców z Wydziałów Architektury i Inżynierii Środowiska Politechniki Wrocławskiej, działających w ramach Centrum Naukowego Zrównoważonego Kształtowania Środowiska Zbudowanego. Interdyscyplinarny zespół badawczy w latach 2017–2019 zrealizował pilotaż poświęcony ogrzewaniu kamienic oraz projekt rozpoznający strukturę ogrzewania w skali miasta. Dzięki tym doświadczeniom Zespół podjął się realizacji komponentu badawczego Inicjatywy DiverCITY 4, finansowanej w ramach Środków Współpracy Dwustronnej Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Norweskiego Mechanizmu Finansowego 2014–2021.
